Wat is een voedselbos?
Een voedselbos is niets meer en minder dan een bos zoals die er heel vroeger waren en overal voor kwamen. Een bos groeide en bloeide. Niemand bemoeide zich er mee. Mensen en dieren verzamelde hun eten en trokken rond.
Tegenwoordig worden dit soort bossen weer opnieuw aangelegd, gebaseerd hoe de natuurlijke bossen vroeger waren. Dit vraagt tijd omdat bomen en planten vaak langzaam groeien.
Bij een bos, wordt al snel gedacht aan grote gebieden. Een voedselbos kan echter ook op een veel kleiner gebied bestaan. Alle elementen van een voedselbos kunnen in een tuin bij een woonhuis al terug komen waardoor een mini-voedselbos ontstaat.
Diversiteit en opbrengsten
In een voedselbos draait alles om biodiversiteit en opbrengsten. Dit lukt door de verschillende lagen in het bos/tuin op elkaar af te stemmen. Als dit goed gebeurt vraagt het bos weinig onderhoud en houdt het bos zichzelf in stand. Het is tegelijk een prachtige verblijfplaats voor allerlei grote en kleine dieren. Ook insecten, schimmels en micro-organismen gedijen er goed.
Niet alle beplanting in een voedselbos hoeft eetbaar te zijn voor de mens. Er is ook ondersteunende beplanting om dieren aan te trekken.
Bijvoorbeeld bloemen(struiken) om bijen en hommels te lokken die zorgen voor bestuiving van de fruitbomen. Een voedselbos is dan ook een zeer bloemrijk geheel waarin ruimte is voor allerlei sierplanten.
7 lagen in een voedselbos
Net als de bossen van heel vroeger bestaat een voedselbos uit verschillende lagen. Deze lagen zijn opgebouwd in verschillende hoogtes. Van meer dan 8 meter hoog tot enkele centimeters in de grond.
De lagen zijn:
- De kruinlaag (8+ meter) met grote bomen als de walnoot, kastanje, berk en esdoorn
- Een tussenlaag (3-8 meter) met kleinere bomen en grote struiken van 3 tot 8 meter. Fruitbomen en struiken zoals de hazelaar en vlierbes
- De struiklaag (1 tot 3 meter) met verschillende fruitstruiken zoals bramen, frambozen, aalbessen en kruisbessen.
- De kruidlaag (0,20 – 1 meter) waarin planten zoals de smeerwortel, brandnetel, varens en zevenblad groeien.
- Bodembedekkers (0 tot 0,20 meter) bijvoorbeeld aardbeiplanten, kruidenplanten en bosbessen
- Klimplanten zoals druiven, blauwe regen, passiebloem en kiwibes
- Wortels en knollen: bijvoorbeeld aardpeer
Op kleinere terreinen (tuinen) is het lastig om de kruinlaag te creëren. Dit is echter de belangrijkste laag. De kruinlaag zorgt voor bescherming tegen wind en (te veel) zon. De bladeren die in de herfst vallen op de grond vallen, vergaan. Er ontstaan allerlei waardevolle grondstoffen. Onder de grond ligt een uitgestrekt wortelstelsel dat zorgt voor allerlei organisch leven.
Het organisch materiaal van de kruinlaag kun je creëren met bladeren die ergens anders op de (stenen) grond zijn gevallen. Deze kun je verzamelen en bij de bomen en planten gooien. Hiervoor kun je ook “snoeiafval” gebruiken.
Binnen de 4e en 5e laag (kruidlaag en bodembedekkers) kun je het bos aanvullen met een moestuin en bloementuin. Dit vraagt wel meer onderhoud en jaarlijks zaaien, maar vergroot de opbrengst. Daarnaast trekt dit ook weer allerlei soorten insecten aan die hun bijdrage leveren aan het succes van het voedselbos.
Wind en zon
Bij de aanleg van het voedselbos moet rekening gehouden worden met de windrichting en windkracht. Hetzelfde geldt voor de stand van de zon (schaduw, halfschaduw, zon). Een goede inrichting bevordert de groei en bloei en dus de opbrengst van het voedselbos.
Kringlopen
Het kunnen aanleveren en uitwisselen van voedingsstoffen tussen gewassen onderling maakt van een natuurlijk bos een voedselbos: een slim en duurzaam systeem. Naast planten die bijvoorbeeld veel stikstof nodig hebben om vrucht te dragen, kunnen planten geplant worden die stikstof binden. De afgestorven bladeren en wortels van deze planten maken voedsel vrij dat weer in de kringloop terecht komt. Dat resulteert in een gezonde en rijke oogst.
Opbrengst
Na de start kan je vaak al binnen enkele maanden beginnen met het oogsten van een paar appels, druiven en bessen. Maar ook verschillende kruiden als munt en de wortels. Veel “onkruid” is eetbaar en groeit een groot deel van het jaar. Bijvoorbeeld brandnetels en zevenblad. Met het verstrijken van de jaren zal de opbrengst steeds groter worden
Beheer van een voedselbos
De voedselbossen van vroeger werden niet onderhouden. Een voedselbos dat is aangelegd vraagt toch wel wat onderhoud. Dit is afhankelijk van de grootte en locatie. Zeker een voedselbos in de tuin moet natuurlijk wel onder controle gehouden worden.
Voor veel planten is het beter om ze te snoeien om zo meer opbrengsten te krijgen en de boom/struik gezond te houden. Ook voorkomt snoeien dat andere planten en bomen in het gedrang komen.
In een voedselbos bestaan en ontstaan allerlei kringlopen. Snoeiafval en bladafval vormen een ideale plek voor kleine insecten die zorgen voor het afbreken van dit “afval” en het ontstaan van bodemleven. Tegelijkertijd zijn deze insecten weer een voedselbron voor de vogels. Vogels zorgen voor bestrijding van rupsen en verspreiding van zaden. Zo is een voedselbos een grote indrukwekkende samenwerking tussen allerlei elementen binnen de natuur.
Nog meer weten over een voedselbos? Klik hier.